امروزه در این مناطق کارگاه های گلاب گیری در حیاط خانه ها ایجاد شده که برای بازدید کننده ها بسیار جذابیت دارد و همچنین کویری و خشک بودن مناطق اطراف و در کنارش وجود مزرعه های بزگ گل محمدی باعث تعجب و شگفتی افراد می شود.
از جمله شهر هایی که در آن ها مراسم گلاب گیری برپا می شود قمصر، نیاسر، مشهد اردهال، برزک و روستاهای ون، سده، وادقان هستند که بزرگترین و معروف ترین آن در شهر قمصر است.
در سال های اخیر این مراسم باعث ایجاد رونق اقتصادی در این شهرها شده است و برای افراد زیادی ایجاد اشتغال کرده است و همچنین مقدار زیادی از این محصولات به شهرها و کشورهای دیگر صادر می شود.
گل سرخ یا گل محمدی از سال های دور به عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران شناخته می شد و از گیاهان بومی کشور ما به شمار می‌رود. برای اولین بار بذر این گل را در دوره حکومت صفویان از ایران به ترکیه و سپس سوریه و بلغارستان فرستاده شد. گلاب ایران یکی از مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران از گذشته تاکنون بوده است.
قدمت کاشت بذر گل محمدی در ایران به حدود 7000 سال می‌رسد و نزدیک به 1000 سال است که گلاب گیری به شیوه سنتی در کشورمان انجام می‌شود. با اینکه امروزه ابزار مدرن و پیشرفته‌ای برای گرفتن عصاره از گیاهان و گل‌های معطر وجود دارد، گلاب گیری کاشان به شیوه سنتی نیز هم چنان انجام می شود.
در ابتدا شهرهای استان فارس را نخستین مکان تولید گلاب ایران می‌دانند، اما با گذشت زمان، کاشان و شهرهای اطرافش این لقب را از آن خود کردند و در حال حاضر هر سال چندین هزار تن گلاب در این مناطق تولید می‌شود.
در قدیم این مراسم با آدابی خاص مانند حمل بار مزرعه‌ها به‌وسیله شتر و جشن و پایکوبی همراه بود. امروزه گرچه برگزاری مراسم گلاب گیری کاشان با شادی و پایکوبی همراه است؛ اما بسیاری از سنت‌های قدیمی تغییر کرده اند.
روش سنتی گلاب گیری در این مناطق یکی از بهترین شیوه‌های عصاره‌گیری در جهان به شمار می‌رود و آن را با نام «لتان» می شناسند و در کاشان و شهرهای اطراف از مراسم گلاب گیری با نام «عید گلابی» یاد می‌کنند.
مراسم گلاب گیری از سال 1389 در فهرست میراث معنوی ایران ثبت شد.
در شهر کاشان و مناطقی که گرم‌تر هستند این مراسم از اواسط بهار و از اوایل ماه اردیبهشت ماه که گل ها باز می شوند و آماده چیده شدن هستند، آغاز می شود و تا پایان اردیبهشت گلاب گیری پایان می‌پذیرد. اما در شهرهای قمصر و نیاسر کمی دیرتر و نزدیک به اواسط اردیبهشت ماه چیدن گل‌ها و گلاب گیری آغاز می‌شود و در روستای برزُک که یکی از پر محصول‌ترین مناطق اطراف کاشان به شمار می‌رود به دلیل اب و هوای سردتر و قرار داشتن در منطقه کوهستانی شروع مراسم گلاب گیری کمی دیرتر از سایر شهرها و روستاها و پس از پانزدهم اردیبهشت ماه آغاز می‌شود و تا اواخر خرداد ادامه دارد.
بهترین زمان از روز برای چیدن گل‌های محمدی قبل از طلوع آفتاب است و گلاب تولید شده با این گل ها که تازه هستند و پژمرده نشدند، کیفیت بالاتری دارد در کل محصولی که از مناطق کوهستانی که خشک تر و سردتر مثل روستاهای وادقان و ون که در 50 کیلومتری شمال کاشان هستند به دست می آید کیفیت بالاتری دارد و همچنین قیمت بالاتری دارند.
گشت و گذار در مزارع زیبا و خوش عطر گل سرخ در ساعت های اولیه روز تجربه ای لذت بخش برای گردشگران به همراه دارد.
فرآیند گلاب گیری حدود 4 تا 7 ساعت طول می‌کشد و لوازمی همچون دیگ بزرگ مسی با ظرفیت 30 تا 50 کیلوگرم، نی، پارچ یا قرابه، تغار مسی (درپوش)، حوض آب و اجاق برای گلاب گیری مورد نیاز است. معمولاً این ظروف مسی یا آلومینیومی توسط مسگرهای بومی ساخته می‌شوند.
قبل از مراسم نیز گل‌ها و دیگ‌ها را به کنار رودخانه‌ای می‌برند و بعد از خواندن دعاهای مذهبی به کارگاه بر می‌گردند. گلاب گیری با گذاشتن دیگ مسی بر روی اجاق و اضافه کردن آب و گل‌های محمدی شروع می‌شود. معمولاً با توجه به نوع گلابی که قرار است تولید شود اندازه متفاوتی از گل‌های سرخ به آب اضافه شده و سپس درپوش مسی گذاشته می‌شود.
روزنه‌های بین درپوش و دهانه ظرف نیز با خمیر نان یا تفاله گل پوشانده شده و وزنه‌ای با هدف کنترل فشار ناشی از بخار بر روی درپوش قرار داده می‌شود.
این دیگ‌ها با یک جفت نی آلومینیومی به پارچ‌هایی که داخل آب رونده یا جوی آب قرار گرفته، وصل شده‌اند و بعد از به جوش آمدن محتویات دیگ، عمل تقطیر انجام می‌شود و گلاب تولیدی به داخل پارچ مسی ریخته می‌شود. لازم به ذکر است روغن بسیار نازکی که روی گلاب داخل پارچ می‌نشیند، اسانس عطر گل سرخ است که با سرنگ برداشته می‌شود.
اگر فرآیند تقطیر را دوباره تکرار کنند، این بار گلاب دو آتشه به دست می‌آید و از تقطیر گلاب دو آتشه نیز، گلاب ناب و خالص حاصل می‌شود که بسیار غلیظ است و عطری بی‌نظیر دارد. هرچه نسبت گل محمدی به آب در فرآیند عصاره گیری بیشتر شود، گلاب تولید شده کیفیت بالاتری خواهد داشت.
گلاب خالص تلخ است و هیچ رنگی ندارد؛ البته تلخی گلاب نباید به‌مدت طولانی در دهان باقی بماند، زیرا نشان‌دهنده وجود اسانس غیرطبیعی و ناخالصی در گلاب است. برای نگهداری از گلاب به‌خصوص در مدت زمان طولانی بهتر است از ظروف شیشه‌ای استفاده کنید. استفاده از ظرف‌های پلاستیکی یا فلزی کیفیت گلاب را در طول زمان از بین می‌برند.
روش سنتی گلاب گیری کاشان با برگزاری مراسم ویژه و جشن و پایکوبی هم‌چنان رواج دارد و به‌شکل سنتی ماندگار و با ارزش در آمده است. برای لذت بیشتر گردشگران این آیین سنتی را همراه با پخش موسیقی و پذیرایی از بازدیدکنندگان انجام می‌دهند.
محصولات دیگری که از فرآیند گلاب گیری و گل محمدی حاصل می شوند شامل اسانس گل محمدی، گلبرگ خشک، غنچه خشک، مایع گلاب، روغن و شربت گل هستند که برای موارد مختلفی کاربرد دارند. برای بهبود گلودرد، مشکلات گوارشی، ضعف اعصاب، سردرد، ناراحتی‌های قلبی و درهای روماتیسمی می‌توانید از محصولات مختلف گل محمدی استفاده کنید.
در این مقاله سعی بر این بوده تا اطلاعات مورد نیاز برای سفر به کاشان و شرکت در مراسم گلاب گیری گفته شود. که شامل تاریخچه گلاب گیری در ایران و اینکه گلاب گیری کجا، چه زمانی و چطور برگزار می‌شود، است. هدف از این مطلب این است که شما در سفر به این مناطق زیبا از وقت خود نهایت استفاده را ببرید. امیدواریم این مطلب بتواند راهنمای خوبی برای سفر به کاشان و شرکت در مراسم گلاب گیری باشد.